Tonya Tereyağı, Trabzon'un Tonya ilçesinde yetiştirilen ineklerin sütünden üretilen özel bir tereyağı türüdür. Bu inekler, bölgedeki çayırlık ve meralarda yetişen çeşitli taze ve kuru otlarla beslenir. Geleneksel yöntemlerle üretilen Tonya Tereyağı, sarı rengi, tadı, lezzeti ve aromasıyla tanınır. Doğal β-Karoten içeriği yüksektir.
Tonya, Karadeniz ve karasal iklimler arasında bir geçiş bölgesidir. Karadeniz kıyısından yükselen tepelerdeki ormanlar sürekli nem çeker ve buharlaşan deniz suyu burada yoğunlaşarak sis oluşturur. Bu sebeple yaz aylarında çoğunlukla sisli günler yaşanır, güneşli hava daha çok sonbaharda görülür. Yazın ortalama sıcaklık 20°C, kışın ise 6-7°C civarındadır. Yörenin iklimi, çoğunlukla meralar ve ormanlarla kaplı bitki örtüsünü etkiler. Meralarda beslenen ineklerin sütü, tereyağının kalitesini belirleyen önemli bir faktördür ve bu süt yoğun sarı renkte olur. Bölgedeki ineklerin çoğu Jersey cinsi olup, bu cinsin sütü yüksek β-Karoten içerir.
Tonya Tereyağı'nın yöresel ünü Osmanlı dönemine dayanır. 1887 tarihli Trabzon (Tonya) Vilayet Salnamesi'nde, Tonya'nın çeşitli meyve ve ürünleriyle bilindiği ve tereyağının kalitesiyle Trabzon'a, İstanbul'a ve diğer yerlere gönderildiği belirtilmiştir. 1969 yılında bölgede kurulan bir süt fabrikası ile Tonya Tereyağı'nın endüstriyel üretimi başlamış, nesilden nesile aktarılan geleneksel bilgilerle üretim devam etmiştir. 26 Nisan 2017'de İstanbul'da düzenlenen bir yarışmada, Yaşama Dokunanlar Platformu Türkiye Kültür Derneği tarafından 360 çeşit tereyağı arasından birinci seçilmiştir.
